Giáo án sinh học 12 Bài 19. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào

Đặng Thị Thùy – Đại học Sư phạm Hà Nội Page 1

Ngày soạn:…

BÀI 19: TẠO GIỐNG BẰNG PHƢƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN

VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO

I. Mục tiêu:

1. Kiến thức: Sau khi học xong bài này, học sinh cần:

- Giải thích được quy trình tạo giống bằng phương pháp gây đột biến.

- Trình bày được quy trình công nghệ tế bào thực vật.

- Nêu được một số thành tựu tạo giống thực vật bằng công nghệ tế bào.

- Trình bày được kĩ thuật nhân bản vô tính ở động vật.

- Giải thích được một số kiến thức liên quan như tại sao các thành tựu gây đột

biến thường thành công khi áp dụng đối tượng là thực vật và vi sinh vật và hiếm

xảy ra ở động vật bậc cao…

2. Kỹ năng

- Phát triển kĩ năng trình bày, hoạt động nhóm.

- Phát triển kĩ năng tư duy, động não, phân tích, đánh giá.

- Phát huy năng lực làm việc độc lập với sách giáo khoa, kĩ năng đọc hiểu.

3. Thái độ:

- Tạo được hứng thú của học sinh với môn học.

- Kích thích sự tìm hiểu, khám phá của học sinh.

II. Phương tiện dạy học:

- Hình 19 SGK.

- Sưu tầm các hình có liên quan đến bài học là các hình ảnh, video về quy trình tạo

giống bằng đột biến và công nghệ tế bào, một số sản phẩm thiết thực là thành quả

của ứng dụng các kĩ thuật, công nghệ này.

- Phiếu học tập.

- Máy chiếu, điều khiển.

- TV (nếu có thể)

III. Phương pháp giảng dạy:

- Phương pháp vấn đáp.

- Bài tập tình huống.

IV. Lên lớp:

Ngày giảng:…

Tiết:…

Tuần :… Đặng Thị Thùy – Đại học Sư phạm Hà Nội Page 2

1. Ổn định lớp

2. Giới thiệu thầy cô dự giờ (nếu có).

3. Kiểm tra bài cũ: câu 1, 2, 3, 4 SGK trang 78.

4. Giảng bài mới: Dẫn nhập bằng bài tập tình huống: Lan sang nhà Nga chơi và

mẹ Nga mời hai bạn ăn hoa quả, Lan ngạc nhiên khi lần đầu tiên thấy dưa hấu

không hạt, Lan và Nga thắc mắc tại sao lại có giống dưa hấu này. Chúng ta

cùng tìm hiểu bài học hôm nay và giúp Lan trả lời thắc mắc này nhé.

Bài 19. TẠO GIỐNG BẰNG PHƢƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN

VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO

Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung bài học

Trong sản xuất để một

giống cây trồng nào đó

cho năng suất cao người

ta có rất nhiều PP. Trong

đó, con người có thể biến

đổi giống và để biến đổi

giống nó cũng có rất nhiều

PP. Trong số đó có PP

gây đột biến. Vậy gây đột

biến tạo giống mới là gì ?

Và PP này được dựa trên

cơ sở nào ?

- Quy trình tạo giống mới

bằng PP gây đột biến gồm

mấy bước ?

- Tác nhân gây đột biến ở

đây là gì ?

- Tại sao khi xử lí mẫu vật

phải lựa chọn tác nhân,

liều lượng và thời gian

thích hợp?

- PP này phù hợp với đối

tượng nào ?

- Tạo sao đối với ĐV bậc

cao người ta không hoặc

rất ít gây đột biến ?

- Vì sao khi gây đột biến

ta phải cần tiến hành chọn

lọc ?

- Sau khi có được giống

mong muốn rồi bước biết

theo sẽ làm gì ?

* HS đọc mục I.1, thảo luận

theo bàn và trả lời:

- Dùng các tác nhân gây đột

biến làm biến đổi vật chất di

truyền tạo ra đột biến gen.

- Gồm 3 bước:

+ Tác nhân lí, hoá, sinh.

+ Phần lớn đột biến là có hại

nếu xử lí không đúng sẽ chết,

giảm sức sống, khả năng sinh

sản.

+ VSV, thực vật, ĐV bậc

thấp

- Do ĐVBC có hệ thần kinh

phát triển, các cơ quan phản

ứng rất nhạy cảm,…

- Vì cá thể đột biến có thể

không đồng đều, không theo

mong muốn.

- Củng cố giồng bằng cách

tạo dòng thuần chủng.

I. Tạo giống bằng phƣơng

pháp gây đột biến:

1. Quy trình: gồm 3 bước:

- Xử lí mẫu vật bằng tác nhân

đột biến.

- Chọn lọc các cá thể đột biến

có kiểu hình mong nuốn. (rất

khó khăn và tốn công sức. Vì ít

có giống mong muốn)

- Tạo dòng thuần chủng.

* Chú ý: PP này đặc biệt có

hiệu quả với VSV.

Đặng Thị Thùy – Đại học Sư phạm Hà Nội Page 3

- Hãy kể một vài thành tựu

ở nước ta trong việc tạo

giống mới bằng PP gây

đột biến ?

- GV cho học sinh quan

sát mô phỏng một quy

trình sử dụng tác nhân gây

đột biến trong tạo giống,

thành tựu ứng dụng từ

phương pháp này qua máy

chiếu, TV, video.

* Lệnh HS đọc mục II.1

SGK, yêu cầu hoàn thành

phiếu học tập.

- Nguồn nguyên liệu ban

đầu ?

- Cách tiến hành ?

- Cơ sở của PP ?

- Ứng dụng thực tiễn ?

* Lệnh HS đọc mục II.2,

quan sát H19 và mô tả lại

quy trình ?

- Gồm mấy bước ?

Cụ thể các bước như thế

nào ?

- Bằng PP nhân bản vô

tính con người đã thu

được những thành quả gì ?

- HS thảo luận và trả lời câu

hỏi

* HS thực hiện lệnh:

* HS thực hiện lệnh, thảo

luận và trả lời

- 5 bước:

2. Một số thành tựu tạo giống ở

Việt Nam:

- Dùng tác nhân lí, hoá thu

được nhiều chủng VSV, lúa,

đậu tương,…có nhiều đực tính

quý.

- Sử dụng cônsixin tạo được

cây dâu tằm tứ bội.

II. Tạo giống bằng công nghệ

tế bào:

1. Công nghệ tế bào thực vật:

a. Nuôi cấy mô hoạt tế bào:

b. Lai tế bào sinh dưỡng:

c. Dung hợp tế bào trần:

d. Nuôi cấy hạt phấn hoạt

noãn:

2. Công nghệ tế bào động vật:

a. Nhân bản vô tính ở động

vật: gồm 5 bước:

- Tách tế bào tuyến vú của cừu

cho nhân, nuôi trong phòng

TN.

- Tách tế bào trứng của cừu

khác đã loại bổ nhân của tế

bào.

- Chuyển nhân của TB tuyến

vú vào TB trứng đã loại bỏ

nhân.

- Nuôi cấy trong môi trường

nhân tạo để trứng phát triển

thành phôi

- Chuyển phôi vào tử cung của

TB mẹ để nó mang thai.

* Thành quả:

- Đã thành công trong nhân

bản ở chuột, khỉ, bò, dê, lợn,…

nhân nhanh giống vật nuôi quí Đặng Thị Thùy – Đại học Sư phạm Hà Nội Page 4

- Cấy truyền phôi là gì ?

- GV cho học sinh quan

sát, ví dụ về quy trình

nhân bản vô tính, các

thành tựu nổi bật từ ứng

dụng công nghệ tế bào,

VD: Cừu Dolly qua máy

chiếu, TV.

hiếm.

- Tạo ra các giống động vật

mang gen người cung cấp cơ

quan nội tạng cho người bệnh.

b. Cấy truyền phôi:

* Kết quả: tạo được nhiều

động vật có nhiều gen giống

nhau cùng cho năng suất cao,

phẩm chất tốt.

Phiếu học tập:

Nội dung Nuôi cấy mô hoạt

tế bào

Lai tế bào sinh

dưỡng

Dung hợp tế bào

trần

Nuôi cấy hạt

phấn hoạt noãn

Nguồn nguyên

liệu ban đầu

Nguồn nguyên

liệu ban đầu Mô

phân sinh (TB

chưa phân hoá)

TB sinh dưỡng Hai TB (2n) Hạt phấn hoặc

noãn chưa thụ

tinh

Cách tiến hành Lấy mô, khử

trùng, tạo chồi,

tạo rễ, cấy trong

môi trương thích

hợp, trong trong

vườn ươm.

Lai 2 TB cùng

loài hoặc khác

loài tạo ra thể lai

xôma. Để tăng sự

kết hợp gữa 2 tế

bào người ta dùng

các tác nhân sinh

hoạc, vật lí.

Lai 2 TB khác

loài đã loại bỏ

thành TB trong

môi trường đặc

biệt để chúng

dung hợp với

nhau. Tiếp đó,

đem TB lai nuôi

trong MT đặc

biệt để nó phts

triển thành cây lai

khác loài.

Hạt phấn hoặc

noãn chưa thụ

tinh đặt trong ống

nghiệm để phát

triển thành cây

đơn bội (n). Tiếp

đó, xử lí thành

cây lưỡng bội

bằng hoạt chất

(cônsixin).

Cơ sở di truyền

của phương pháp

Tính toàn năng

của tế bào

Tính toàn năng

của tế bào

Tính toàn năng

của tế bào

Tính toàn năng

của tế bào Đặng Thị Thùy – Đại học Sư phạm Hà Nội Page 5

Ứng dụng trong

thực tiễn

Khoai tây, súplơ,

mía, cà phê,

chuối dứa, bạch

đàn, keo lai…

Thuốc lá, khoai

tây, cà chua…

Cải bắp, củ cải,

lúa mì, khoai

tây…

Ngô, dưa, một số

cây ăn trái…

5. Củng cố:

- HS đọc và nhờ phần tóm tắt in nghiêng trong khung ở cuối bài.

- Trả lời câu hỏi tình huống ở đặt ra ở đầu bài.

6. Bài tập về nhà:

- Hoàn thành các câu hỏi sau bài

- Đọc bài và chuẩn bị bài sau.